Ô nhiễm rác thải nhựa: Thực trạng và giải pháp

Ô nhiễm rác thải nhựa đang là một vấn đề môi trường cấp bách trên toàn cầu . Sự gia tăng nhanh chóng về sản lượng nhựa, cùng với đặc tính khó phân hủy của nó, đang gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường sống, sức khỏe con người và sự phát triển bền vững. Theo thống kê, mỗi năm Việt Nam thải ra môi trường khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, trong đó có tới 0,28 – 0,73 triệu tấn bị thải ra biển . Rác thải nhựa không chỉ làm ô nhiễm đất và nước, mà còn gây hại cho sinh vật biển và vi sinh vật trong đất . Việc xử lý rác thải nhựa đúng cách và hiệu quả là một thách thức lớn, đòi hỏi sự chung tay góp sức của toàn xã hội. Bài viết này sẽ phân tích thực trạng ô nhiễm rác thải nhựa, đánh giá các phương pháp xử lý hiện có và đề xuất các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm, hướng tới một môi trường sống trong lành hơn.  

Thực trạng về rác thải nhựa

Sản lượng rác thải nhựa tăng nhanh chóng

Sản lượng nhựa trên toàn cầu đã tăng gấp 230 lần kể từ những năm 1950 . Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa được thải ra, nhưng chỉ có 27% trong số đó được tái chế . Điều này cho thấy tình trạng ô nhiễm rác thải nhựa ở Việt Nam đang ở mức báo động và cần có những giải pháp kịp thời để kiểm soát.

Tác hại của rác thải nhựa đến môi trường và sức khỏe con người

Rác thải nhựa gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người. Cụ thể:

• Ô nhiễm môi trường: Rác thải nhựa tồn tại trong môi trường đất và nước trong thời gian dài, gây ô nhiễm nguồn nước, đất và không khí . Đặc biệt, rác thải nhựa trên biển gây ảnh hưởng đến hệ sinh thái biển, làm suy giảm đa dạng sinh học và thay đổi cấu trúc của hệ sinh thái .  
• Ảnh hưởng đến sức khỏe con người: Các hạt vi nhựa có thể xâm nhập vào chuỗi thức ăn, gây ảnh hưởng đến sức khỏe con người khi ăn phải hải sản chứa vi nhựa . Ngoài ra, việc đốt rác thải nhựa sinh ra các khí độc hại, ảnh hưởng đến sức khỏe con người .  

Các phương pháp xử lý rác thải nhựa

1. Các phương pháp xử lý truyền thống

1. Chôn lấp: Đây là phương pháp xử lý rác thải phổ biến nhất hiện nay. Ưu điểm của phương pháp này là dễ thực hiện, chi phí thấp và có thể xử lý lượng rác thải lớn . Tuy nhiên, chôn lấp rác thải nhựa có thể gây ô nhiễm môi trường đất và nước ngầm do các chất độc hại từ nhựa thấm vào đất .  
2. Đốt: Phương pháp này có ưu điểm là xử lý rác nhanh chóng, giảm thiểu khối lượng rác thải . Tuy nhiên, đốt rác thải nhựa sinh ra nhiều khí độc hại, gây ô nhiễm không khí và ảnh hưởng đến sức khỏe con người .  

2. Các phương pháp xử lý hiện đại

• a. Tái chế: Tái chế là quá trình thu hồi và xử lý rác thải nhựa để tạo ra sản phẩm mới . Ưu điểm của tái chế là giảm thiểu lượng rác thải ra môi trường, tiết kiệm tài nguyên và năng lượng . Tuy nhiên, không phải tất cả các loại nhựa đều có thể tái chế, và quá trình tái chế cũng đòi hỏi công nghệ và chi phí đầu tư .
  • Quy trình tái chế nhựa:
    1. Thu gom và phân loại: Rác thải nhựa được thu gom và phân loại theo từng loại nhựa.
    2. Nghiền và rửa: Nhựa được nghiền nhỏ và rửa sạch để loại bỏ tạp chất.
    3. Nung chảy: Nhựa được nung chảy ở nhiệt độ cao.
    4. Tạo hạt: Nhựa nóng chảy được đưa qua máy ép để tạo thành dạng hạt nhựa.
    5. Chế tạo sản phẩm mới: Hạt nhựa tái sinh được sử dụng để sản xuất các sản phẩm mới .  
  • Thực trạng tái chế nhựa: Mặc dù tái chế nhựa mang lại nhiều lợi ích, nhưng thực trạng tái chế nhựa tại Việt Nam còn nhiều hạn chế. Theo Bộ Tài nguyên và Môi trường, chỉ có khoảng 33% lượng rác thải nhựa được tái chế, trong khi 67% bị thải bỏ .  
• b. Sử dụng công nghệ sinh học: Công nghệ sinh học sử dụng vi sinh vật để phân hủy nhựa, biến chúng thành các chất hữu cơ vô hại . Đây là một phương pháp tiềm năng, thân thiện với môi trường, nhưng vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và phát triển.  
• c. Các công nghệ xử lý tiên tiến khác: Một số công nghệ xử lý rác thải nhựa tiên tiến khác bao gồm nhiệt phân, hóa lỏng và khí hóa . Các công nghệ này có thể chuyển hóa rác thải nhựa thành năng lượng hoặc các sản phẩm hóa học có giá trị.  

Giải pháp giảm thiểu rác thải nhựa

1. Giảm thiểu sử dụng nhựa

• Sử dụng các vật liệu thay thế thân thiện với môi trường: Thay thế túi ni lông bằng túi giấy, túi vải, sử dụng các sản phẩm làm từ tre, gỗ, thủy tinh thay cho nhựa .  
• Hạn chế sử dụng đồ nhựa dùng một lần: Hạn chế sử dụng chai nước uống, ống hút, cốc, bát, đĩa nhựa dùng một lần .  

2. Tái sử dụng

• Khuyến khích sử dụng lại các sản phẩm nhựa: Tái sử dụng chai lọ nhựa để đựng nước, đồ dùng, sử dụng lại túi ni lông nhiều lần .  
• Sáng tạo các sản phẩm từ nhựa đã qua sử dụng: Tái chế chai nhựa thành đồ chơi, chậu cây, hộp đựng bút, giá treo điện thoại .  

3. Phân loại rác tại nguồn

• Tầm quan trọng của việc phân loại rác: Phân loại rác tại nguồn giúp cho việc thu gom, tái chế và xử lý rác thải nhựa hiệu quả hơn .  
• Hướng dẫn phân loại rác thải nhựa: Phân loại rác thải nhựa thành các loại: nhựa có thể tái chế (chai, lọ, hộp nhựa), nhựa không thể tái chế (túi ni lông, nilon bọc thực phẩm), và rác thải nhựa y tế (băng gạc, kim tiêm) .  

Kết luận

Ô nhiễm rác thải nhựa là một vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người. Việc giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa đòi hỏi sự nỗ lực chung của toàn xã hội. Mỗi cá nhân cần nâng cao nhận thức về tác hại của rác thải nhựa, thay đổi thói quen sử dụng nhựa, tích cực tham gia vào các hoạt động giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế rác thải nhựa. Chính phủ cần hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý rác thải nhựa, thúc đẩy phát triển công nghiệp tái chế và các công nghệ xử lý rác thải nhựa tiên tiến.